Mimo bliskości miasta Brzeg mało kiedy tu bywam. Jakoś nie po drodze i nie wiedziałem, czy jest tam coś wartego zobaczenia. Słyszałem o zamku, więc to przekonało mnie, by w końcu tam pojechać i zobaczyć. Zamek był nieczynny, ale na szczęście, chociaż dziedziniec można było zobaczyć.
Zamek Piastów Śląskich w Brzegu to prawdziwa perła Opolszczyzny, która zachwyca swoją historią i renesansową architekturą. Położony w sercu miasta Brzeg, nad brzegiem Odry, ten średniowieczny obiekt powstał w XIII wieku, a jego początki sięgają czasów Henryka I Brodatego. Pierwsze wzmianki o założeniu obronnym w tym miejscu pochodzą z 1235 roku, kiedy to istniał tu drewniany dwór otoczony wałem i fosą, pełniący funkcję siedziby namiestnika książęcego oraz przystanku dla podróżujących książąt wrocławskich. Wraz z wyodrębnieniem księstwa brzeskiego w 1311 roku zamek zyskał na znaczeniu, stając się oficjalną rezydencją Piastów śląskich linii legnicko-brzeskiej.
W XIV wieku, za panowania księcia Ludwika I, zamek przeszedł pierwszą znaczącą rozbudowę. To wtedy wzniesiono murowaną, czworoboczną Wieżę Lwów, nazwaną tak od kamiennych lwów zdobiących jej szczyt – dolna część tej konstrukcji zachowała się do dziś jako najstarszy element budowli. Kolejne stulecia przyniosły dalsze zmiany, ale prawdziwy rozkwit zamku przypadł na XVI wiek, za czasów Fryderyka II i jego syna Jerzego II. To właśnie Jerzy II, mecenas sztuki i wielbiciel renesansu, zainicjował przebudowę gotyckiej warowni w okazałą rezydencję inspirowaną krakowskim Wawelem – stąd przydomek „Śląski Wawel”. W latach 1554–1560 powstała słynna Brama Honorowa, zdobiona rzeźbami władców polskich i śląskich Piastów, w tym posągami Jerzego II i jego żony Barbary Hohenzollern, oraz herbami rodowymi. Pracami kierowali włoscy architekci Jakub i Franciszek Parr, którzy nadali budowli wyjątkowy, włoski charakter, widoczny m.in. w arkadowych krużgankach otaczających dziedziniec.
Zamek był świadkiem zarówno chwil świetności, jak i upadku. W 1675 roku zmarł tu Jerzy IV Wilhelm, ostatni męski potomek śląskich Piastów, co zakończyło dynastię i rozpoczęło okres zaniedbania. Po przejściu pod panowanie Habsburgów, a później Prus, zamek stracił swoją książęcą funkcję. W 1741 roku, podczas I wojny śląskiej, został poważnie uszkodzony w wyniku ostrzału pruskiego, a następnie popadł w ruinę – wykorzystywano go jako magazyn, karczmę, a nawet koszary. Dopiero po II wojnie światowej, gdy Brzeg znalazł się w granicach Polski, podjęto wysiłki rekonstrukcyjne. Prace rozpoczęte w 1966 roku trwały niemal 30 lat, przywracając budowli dawny blask.
Dziś zamek jest siedzibą Muzeum Piastów Śląskich, które prezentuje bogatą historię regionu i dynastii. Wśród eksponatów wyróżnia się kolekcja portretów książąt piastowskich oraz sarkofagi w kaplicy św. Jadwigi, będącej największą nekropolią tej dynastii – spoczywa tu co najmniej 43 jej przedstawicieli. Renesansowa brama, krużganki i odrestaurowane wnętrza przyciągają turystów, a od 2018 roku zamek cieszy się statusem Pomnika Historii, co podkreśla jego wyjątkowe znaczenie. Spacer po jego murach to podróż przez wieki – od średniowiecznej warowni po renesansową rezydencję, która wciąż opowiada historię Śląska i jego dawnych władców.
Zamek Piastów Śląskich.
